Wentiiostha Nelson

Tsi iaá:onwe tsi nónwa nónwe ní:ien’s, wentá:on’ é:so ne wa’tieri’wakéhnha, tánon wahentó:ren’ne aieweientéhta’ne nahò:ten akwah tiorihowá:nen né: waakohshnié:non ónhka nón:wa ne akaónha. 

Kanakerahserá:kon waontehiá:ron, í:ienres tsi ní:ioht tóka’ sénha í:si’ nón:we niieia’tó:ten tsi ní:ioht ne akohrénshon né: tsi iako’tá:raien tánon iah tha’teiakotenekwenhsaié:ston. Waontehiá:ron tsi nihotirihó:ten ne kanakerahserá:kon, ahonwatikén:ron ne tehonatiéston, tóka’ ni’ iah tehoti’tá:raien káron ki’ tsi Ratinien’kehá:ka. Tsi iáwe tehnitsá:ron Kanien’kehá:ka ne ontatien:’a ionnonhtón:nions ki’ né:ne thonátte tsi Kanien’kehá:ka iakotena’tónhkwen. Iah teiakonónhses tsi tiakotehiá:ron iah teiakoweientehtá:on nahò:ten ionkhihró:ri ne ontionkwe’taókon ronatohétston. Ó:ia’k se’s ionkhihró:ris rontáen:naras tánon enwá:ton eniesataenáhrho, tánon ne khok aó:wen aontahsehtáhkwe ne ionterennaientáhkhwa. Iah teionttokáhskwe tsi nihonwatikarewátha otiá’ke áse’ ken iakentiohkowá:nen tho nihatiiérhahkwe. Waénhre tho ki’ nikarihó:ten tánon tho ki’ wáhi ní:ioht tsi waontehiá:ron. Kháre’ ki ónen 20 sha’teiakaohseriiá:kon wahonwanón:we’ne ne nithoión:’a tánon ronónhses, kwah akwékon wa’tewatté:ni, iah nonwén:ton teiakononhtonniónhon tsi neniá:wen’ne. 

Iah óksa’k tho teiakoriho’tén:nen iá:ien ne kanonhsésne. Iakóhterons tóka’ tó:ske ne tho iekonnétha kontaén:nara’s. Tánon tóka’ iah thakonthóntate akonwanatia’tahrhá:se, ionaterién:tare tsi iah teiakonónhses. Iononhtón:nions iah tho tetiakó:nakte. Tho ki’ ní:ioht tsi ionnonhtón:nions iah tho tetiakó:nakte. Iah nonwén:ton teiakoteweiénston ne tsi niionkwarihó:ten, iah teierihwaienté:ri oh ní:ioht tsi aiontoriá:neron ne’ tho. Orihwí:io iakón:niskwe tsi tentiontatia’tinekénhwe tánon enthatihnhohaién:te. Sénha tsi waontathró:ri iah thaón:ton skátne ahiá:tien ne akóhskare. Ákte na’tehóntiens ne ronnón:kwe tánon konnón:kwe ne entewanónhton oh nesen’taró:ten. Kwah í:ken tsi iakotsheiaróntahkwe waénhre ontié:ren’k teniako’nikonhrhá:ren ne ako’nikón:ra nek tsi iaontaweiá’te. 
Shontontié:renhte iaá:en tsi na’teiontenonhwerá:tons waakotó:kenhse tsi sewatierenhkó:wa tsi ietshanískwe. Ki konnón:kwe ne kanonhsesne wa’tiontatenón:weron tánon tiotirihwaié:ri. Waakotiié:nawa’se tsi iah thénon teierihwaienté:ri, tánon wa’tiakotirihwa’serákwa’se nahò:ten waeri’wanontón:nion. Iah ni’ ó:ni ónhka tha’teiakotkónston! 

Nahò:ten wahentó:ren’ne ki tehontenonhwerá:tons akwé:kon Kanien’ké:ha tsi ronterihwahtentiá:tha, ronhátien tsi iontatién:’a tetsá:ron iatá:tiskwe ne Kanien’ké:ha tánon ne akohwà:tsire kwah tókenen tsi ronhró:kha, iah ki’ nonwén:ton teiontaterihonnién:ni tsi ki’ ní:ioht ne ronatia’ke ne sha’tethotí:ions. Ne ionkhiiookón:’a tánon iakhihsothó:kon ahatitharáhkwe nahò:ten iah tehónnehre aionkwathón:te’ne. Tho ki’ ní:ioht tsi waontehiá:ron né:ne ronwatina’tónhkhwa iah tehotiwennake’tó:tha tsi rontá:tis, ó:tia’ke ne ronathónte’skwe tsi tahontehiá:ron roti’nikonhraién:ta’s ohstón:’a é:so ki’ tió:to’kte ne iaha-tiwennaié:rike. Iontéhenskwe tsi tho ní:ioht waénhre aiá:wens tóhsa ahónttoke ne kanonhsésne. 

Kí tsi ieiéntha wa’tiakoté:ni. Ronhá:tien tsi iah akwé:kon teiako’nikonhraién:ta nahò:ten rotihtharahkwen, karenna’shón:’a tánon ne kanón:nia tánon ka’shatsténhsera ne kanónhskon ne taiako’nikonhratihéntho. Tohkara’k niiohserá:ke ontohétste sok waon’ttoke tsi tontáhsawen waako’nikonhraién:ta’ne nahò:ten rónton, tánon tsi tehotihthá:ron sénha ó:nen waón’ronke tsi ní:ioht ne shontontié:renhte iaontá:weia’te ne tóhka niiohserá:ke tsi náhe. Tontáhsawen waako’nikonhraién:ta’ne tsi niióhskats tánon ion’wé:sen aiakothón:te’ne ne onkwawén:na, ó:nen ki’ taiontáhsawen iako’nikonhrá:reks ne aionteweiénste tekeníhaton akowen:na aiontá:ti. 

Kwah tsik nón:we waakote’shennaién:ta’ne aionteweiénste tho ki’ niaá:en ó:nen ni’ tontáhsawen sénha aiako’nikonhraién:ta’ne tsi niioié:ren ne Residential tánon ne Indian Day School tánon tsi nihotiia’tawén:en ne ieshonwatiiookón:’a. Waeweientehta’ne ni’ ó:ni oh nontié:ren tsi rotiianerenhserón:ni ne Indian Act, tsi ne kahsaáhton ne tashakotité:ni akwé:kon ne Onkwehón:we. 

Ne Indian Act wahétken tsi na’ká:iere oh naiawén’ne sha’taontaiakó:tate ne ákte nithoné:non. Kwah kakó:ra ioianerenhserón:ni ónhka enhonwatihá:ra’se áhontste ne tsi niionkwarihó:ten tánon tahontenonhwerá:ton, enwá:ton ki’ enhonwatiié:na. Niá:wen tsi ótia’ke ne iethihsothokón:’a roti’nikonhrahní:ron tánon iah tehotitshahní:kon, ne nón:wa aorí:wa wahontahsehtá:nion tóhsa ahontehnhó:ton. Tho nontáwehte tsi waako’nikonhraién:ta’ne oh nontié:ren tsi wahonwennenhase rontaén:naras. Ne tsi ne Kakoráhsera iah teiakoianerenhserá:wi tahontenonhwerá:ton tánon ionterennaientáhkhwa ontsnié:non ia’taionkhí:ieste ne ratihnará:ken, ó:nen ki’ waon’tkátho oh nontié:ren ne kenh nonkwá:ti ronatenatón:ni ronanonhtonniónhon tehontkónstha. 

Ne ontatién:’a iah tiehoné:non ne residential school tsi ní:ioht ne ronatia’ke sénha thonnonkwe’tá:ions, online niaá:en aiakotó:kenhse tsi niwahétken tsi nihotiié:ren. Nahé:’a ónwa’k ónen waonthró:ri ne ontate’nisténha tsi niiakoia’tawénhseron ne Indian Day School. Waakoto:kenhse tsi aiontéhen tsi iontathrewáhton tsi iontá:tiskwe ne akowén:na tánon oiáshon nahò:ten ne iah teioiá:nere. Tsi naho’ténshon waakotó:kenhse ónen ki’ sénha waako’nikonhraién:ta’ne oh nontié:ren tsi iah thashewenná:ronke tsi rontá:tis. Rotihterón:on’ tsi nihotiia’tawénhseron iah tehoné:ron tho ninen’né:’e nahotiiá:tawen ne ieshonwatiiookón:’a tóka ni’ ken kwah ronwati’nikonhrá:rio ne ahoti’nikonhratshahníhton ahonwennohétsten ne ronwatiiookón:’a ne raotiwén:na. 

Iaontahsón:teren waonté:weienste tsi niionkwarihó:ten tánon taiontenonhwerá:ton. Tánon sénha waeri’wisákhon tsi niwahétken tsi niioié:ren ne kakoráhsera tánon tsi ní:ioht tsi ioianerenhserón:ni ne Indian Act. Sénha waonteweiénste kí: teiorí:wake ó:nen ki’ sénha waako’nikonhraién:ta’ne, nahò:ten iakawé:ron tsi ní:ioht tsi aiontoriá:neron ne se’ ne kén:en tsi ní:ioht tsi ronwatikarewáhton. Tsi iáwe iah teiontá:tis ne akowén:na ontatién:’a e’tho ní:ioht tsi ronohétston né tsi ronwatihrewáhton tánon ronwanatehá:ton ahontá:ti raotiwén:na ne tsi ionterihwaienstáhkhwa. Tsi ní:kon ienekwénhsare tsi iakokwehón:we né:ne Indian Act tiotáhsawen. Indian Act ensahró:ri tó: nihsokwehón:we, ok ne iethihsothokon’kénhen iah nonwén:ton tó nikon senekwénhsare ohén:ton tehonnohetstháhkwe. 

Taiontáhsawen aiontkátho tsi ionkwarihowá:nen tsi kanakerahserá:kon tewén:teron ne tsi ioianeráhston ne kakoráhsera aiakó’teron ne ratihnará:ken. Ken’k ní:wa tsi nón:we enionkwará:kwen, enká:tate ken’ niiorihwá:’a oh naiá:wen’ne tóhsa ákte’ niaé:tewe. Ne Indian Act tsi ní:ioht tsi káhson tóka’ í:si’ nón:we nentewateweiénste iah ki’ Onkwehón:we tetsisatena’tónhkwen, akwé:kon ensá:ti nahò:ten saianerenhserá:ien ne kaienawa’séhtshera ne Indian Act tewatkáwas. Tethonaktá:ton tsi nihatiiérhahkwe, ok ó:nen shiionkwaren’há:on’ tsi niioierá:nion tánon ieionkwatahsón:tere né tewáhsere. Tánon orihwí:io wahonnón:ni tsi ne tentewatká:neren nahò:ten enthóntka’we tetewatáhsawen wetewaié:na tewatathró:ris tsi ioiá:nere se’ ne onkwarihwá:ke sok tetewáhnhe “nahò:ten ionkwaianerenhserá:ien.” Tsi waeweientéhta’ne tsi niionkwarihó:ten wa’tiakoron’wéksi tsi se’ ronnéhre ne tethotinientariiá:kon taionkhite:ni. Thóne taiontáhsawen ne tóhsa ne taonsaiontká:neren nahò:ten tewatká:was ne kakoráhsera. Ónen iakoterién:tare ne ontionkwé:ta tsi ratiiénthoskó:wa kén:nen tánon í:i ionkwatatkorahstón:nen óhenton shahón:newe ne tethotinientariiá:kon. Iah ni’ ó:ni skatíhne tetierihwarákhwa ahonwanatia’tón:ti ne ontionkwé:ta, aetewanonhtón:nionhwe kanakerahserá:kon ratí:teron sénha í:si’ nón:we nihatiia’tó:ten. 

Taiontáhsawen waontkátho tsi niiorihó:ten ne skatí:ne ahonwatikaré:wahte ne kanakerahserá:kon, é:ren waehá:wihte tsi ní:ioht tsi iakotoriahnerón:nen ne taierá:ko ne ka’nikonhri:io aiéhsere (good mind). Ontié:sen’ne kí:ken tsi sénha waonteweiénste ne tsi niiokwarihó:ten tánon tsi niiawénhseron ákte’ ne Indian Act. Nia’tewenhniserá:ke tsi ne waerá:ko ne sénha aiakotonkwe’takwarí:shion. Aontaiakorihwaierí:hake, aiethí:reke ne ónkwe taonsahón:nehkwe ne tsi niionkwarihó:ten tánon ne raotiwén:na. Tóhsa ó:nen aonsaiethi’nién:tho tsi ionkwáthare ehtà:ke niaiethí:hawe ónkwe ne tehonatenhontsó:ni ahonteweiénste ne raotiwén:na tánon tsi niionkwarihó:ten. 

Kí tsi naé:iere wae’tshén:ri tsi tekení:neren ne akowén:na tánon tsi niionkwarihó:ten, tontáhsawen ó:ia’ ní:ioht tsi saionnonhtonniónhwe tánon tsi ní:ioht tsi aiakónhnhetie. Tsi iá:we teiakotenhontsó:ni aiontiá:taren ne sénha aioiá:neren’ne ne akonakerahserá:kon, aiethiié:nawa’se, aiethi’nikonhrá:reke, skén:non akénhake tóhsa ónhka taiontatia’tó:rehte, aionská:neke sénha aioianeréhake, tsi ní:ioht ne tethotinientariiá:kon taionkhité:ni. Tánon aetewathroriá:nion tsi tsik se’ ónhka eniekwé:ni kí:ken iah thénon tewatsteristha tó: nitiótte tsi ienekwénhsare, tóka ni’ ka’nón:we naie’terón:take. 

Tsi nia’tewenhniserá:ke teshonkwá:wi tho ki’ nikahá:wi ionkwate’shén:naien aetewará:ko oh nientsitewá:iere tánon entewahkwís:ron ne tewaia’taktón:tie. Entewakwé:ni ientewatahsón:teren entewathahí:ta ne wahón:nise tkahahí:son tánon watié:sen tho aiontó:hetste ne tsi wahón:nise shiiohá:te tánon tsik ónhka ne ionthahí:taahs. Tóka’ ni’ tho nentewá:iere tsi ní:ioht ne akaónha. Ne aetewará:ko nia’tewenhniserá:ke sénha aioiá:neren’ne tánon sénha aetewarihwaienté:ri tsi ní:ioht ne thetenré:ne. Ne aetewará:ko ne aontaionkwarihwaieríhake tsi ní:ioht ne aiethikaré:wahte. Ahserá:ko tsi niiawénhseron ahsateweienste, tsi niionkwarihó:ten tánon onkwawén:na. Tierákwas sha’tahóntste akohrénshon nahò:ten iakoterién:tare, aiakó:hetste, aiontatatohétsten ken’nakatsí:rahske nahò:ten iakoterién:tare aiontá:ton ne tseiá:ta. 

Aonkate’shennaién:take ne akerá:ko ne í:i akén:hake ne akaón:ha.